Towaroznawstwo zielarskie - Podstawy część I

Surowce to produkty pochodzenia roślinnego, zwierzęcego lub mineralnego, które stanowią materiał wyjściowy dla procesów technologicznych. Surowcem farmakognostycznm jest produkt pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego otrzymany bez obróbki chemicznej. Do zielarskich surowców zaliczamy całe rośliny suszone lub jej części, produkty naturalnej lub patologicznej przemiany materii roślin, jak i produkty uzyskiwane z roślin leczniczych za pomocą prostych obróbek fizycznych.

Surowce możemy podzielić na dwie grupy:

Pierwsza grupa - to surowce nie wymagające po zbiorze ingerencji poza suszeniem i ewentualnym rozdrobnieniem. Należą do niej: organy roślin, gumy, gumożywice, wyschnięte soki roślinne, żwwice i balsamy.

Druga grupa - do tej grupy należą surowce otrzymywane drogą przerobu tkanki roślinnej lub bezpostaciowego produktu roślinnego. Możemy zaliczyć tu: olejki eteryczne, tłuszcze roślinne, skrobie i wyciągi roślinne.

Na świecie istnieje olbrzymia liczba gatunków roślin, które mają właściwości terapeutyczne. Wciąż odkrywane są nowe substancje czynne, które pozwalają lepiej kategoryzować i oznaczyć surowiec pod kątem jego biologicznej aktywności w organizmie. Liczba surowców zielarskich używanych w Polsce nie przekracza kilkuset. Dokładną specyfikacją i opisem surowców roślinnych zajmują się autorzy Farmakopei Polskiej, w której znaleźć możemy rośliny z nazwami łacińskimi i polskimi. Nazwa łacińska i polska najczęściej składa się z dwóch wyrazów, choć rzadko trafiają się też człony jednowyrazowe. Pierwszy wyraz nazwy określa część rośliny stanowiącej surowiec, druga natomiast objaśnia z jakiej rośliny on pochodzi. Przykładowo Radix Urticae - korzeń pokrzywy, Folium Belladonnae - liść pokrzyku, Rhizoma Calami - kłącze tataraku. Jednowyrazowe nazwy są znacznie rzadsze np. Opium. Mają one najczęściej synonimy dwuwyrazowe np. Guarana - synonim Pasta guarana. Oto najczęściej spotykane w Farmakopei Polskiej i Polskich Normach łacińskie i polskie nazwy narządów roślinnych stanowiących surowce:

Anthodium - koszyczek

Bacca - jagoda

Bulbus - cebula

Folium - liść

Fructus - owoc

Gemma - pąk

Glandula - gruczoł

Herba - ziele (zioła)

Inflorescentia - kwiatostan

Lignum - drewno

Cortex - kora

Embryo - zarodek

Flos - kwiat

Nux - orzech

Pericarpium - owocnia

Radix - korzeń

Rhizoma - kłącze

Semen - nasienie

Stigma - znamię

Tuber - bulwa

Inne najczęściej spotykane łacińskie i polskie nazwy określające rodzaj surowca:

Amylum - skrobia

Balsamum - balsam

Gummi - guma

Gummiresina - gumożywica

Mucilago - śluz

Oleoresina - olejożywica

Oleum - olej (olejek)

Oleum aethereum - olejek eteryczny (lotny)

Oleum pinguium - olej tłusty

Resina - żywica

Succus - sok

SUBSTANCJE CZYNNE SUROWCÓW

Kiedy roślina wegetuje, rozkwita lub jest w pełni rozwinięta w jej organizmie zachodzi szereg procesów chemicznych kształtujących i stabilizujących substancje czynne w niej zawarte. W związku z procesami przemiany materii w organizmie roślinnym powstają węglowodany, białka, tłuszcze, a z tych związków powstają inne potrzebne roślinie do życia. Różnorodność związków organicznych tworzących się za życia rośliny jest ogromna. Niektóre z nich są dla człowieka obojętne, inne wywołują określone działanie. Właśnie te substancje czynne, które rezonują z organizmem ludzkim są pożądane w farmakologicznie. Rezonans związków z organizmem zależy od wielu czynników składających się na fitochemiczny rozwój rośliny. Jeszcze przed kwitnięciem podczas wegetacji w korzeniach formują się związki chemiczne, które później transportowane są przez tworzące się organy roślin. Stąd bardzo ważna jest specyfika zbioru, bowiem leczniczo aktywne mogą być związki np. w podziemnych częściach rośliny w stanie jej wegetacji. Inne zbiera się tylko w okresie kwitnienia, gdzie koncentracja związków chemicznych jest najkorzystniejsza w liściach, kwiatostanie lub zielu. Roślinne substancje czynne z reguły wykazują działanie synergiczne, czyli współdziałające z zawartymi w innych roślinach. Stąd farmakognozja tak chętnie wykorzystuje mieszanki różnych ziół, bowiem ich biochemia ze sobą współpracuje. W innych przypadkach substancje takie mogą mieć działanie niepożądane, a nawet toksyczne. Ogólnie rzecz biorąc substancje wywołujące jakikolwiek wpływ na organizm człowieka lub zwierzęcia nazywamy substancjami czynnymi, natomiast związki bez wyraźnego działania określane są mianem związków balastowych. Substancje czynne można podzielić na grupy, biorąc pod uwagę ich budowę chemiczną i działanie farmakologiczne. W innych częściach podstaw Towaroznawstwa Zielarskiego na pewno zajmiemy się najważniejszymi grupami substancji czynnych, które mają duże znaczenie w lecznictwie.

piśmiennictwo: Władysław Walewski "Towaroznawstwo Zielarskie"

Rabarbar lekarski jako środek przeczyszczający

Rabarbar lekarski (Rheum officinale)

Rdestowate (Polygonaceae)

surowiec: korzeń rzewienia lekarskiego (Radix Rhei)

Rabarbar zwany też rzewieniem to rodzaj roślin z rodziny Polygonaceae. Obejmuje około 20 gatunków rdestowatych, z których  gatunek typowy to rabarbar ogrodowy (Rheum rhaponticum) oraz rzewień lekarski (Rheum officinale), a także rabarbar dłoniasty (Rheum palmatum). Działanie poszczególnych gatunków jest zbliżone do siebie. Rabarbar lekarski jest byliną  o dużych liściach odziomkowych, dłoniastoklapowanych zebranych w rozetkę. Łodygi ma sztywne, wzniesione na wysokość 2-3 metrów i charakteryzuje się grubym i dużym kłączem. Karpa jest podziemną częścią rośliny, z którego wyrastają korzenie spichrzowe. Młode rzewienie wykształcają z reguły najpierw korzeń palowy, który następnie tworzy korzeń spichrzowy. Z niego wyrastają włókniste korzenie, które corocznie regenerują się na nowo. Ze szczytowych pąków rodzą się liście i pędy. Ma małe zielonkawe kwiaty zebrane w wiechowaty kwiatostan. Owocem jest trójkanciasty orzeszek. Pochodzi z obszarów Azji środkowej. W Polsce jest rośliną uprawianą głównie jako warzywo, rzadziej do celów leczniczych.

Oficjalnym surowcem leczniczym jest korzeń (Radix Rhei) oraz kłącze (Rhizoma Rhei), które zostały uwzględnione w czterech wydaniach Farmakopei Polskiej i Farmakopei Pruskiej z 1846 r. Korzeń działa ogólnie przeczyszczająco oraz pobudza mięśnie jelitowe. Zależnie od dawki może działać ściągająco i przeciwbiegunkowo (0,1-0,3 g). Przeczyszczające właściwości rzewienia uaktywniają się w dawkach rzędu 1,5-5 g.

Korzeń rabarbaru używany jest w Chinach (zwą go tam da-hunag) jako środek na bolące zęby. W tym celu smaży się korzeń i moczy w alkoholu uzyskując w ten sposób nalewkę. Następnie moczy się w niej bawełniany wacik i nakłada bezpośrednio na bolący ząb. Rabarbar zawiera przynajmniej sześć uśmierzających ból związków chemicznych. Korzenia rzewienia lekarskiego używa się przy zaparciach i skrzeplinie. Dr. med. Ronald Hoffman poleca taki oto sposób na skuteczne wyeliminowanie zaparć: Miksujemy trzy łodygi rabarbaru lekarskiego bez liści. Dodajemy filiżankę soku jabłkowego, ćwiartkę obranej cytryny i łyżeczkę miodu. Otrzymujemy gęsty, cierpki napój, który powinien być skuteczny. Rzewień zawiera związek o działaniu przeczyszczającym, który jest zbliżonym zamiennikiem substancji występujących w Szkłaku amerykańskim (Cascara sagrada) i Strączyńcu ostrolistnym (Senna alexandrina). Poza tym jak opublikował American Journal of Public Health, Rheum officinale może być skuteczny przy leczeniu wirusowego zapalenia wątroby typu B. Rabarbar jest jednym z 50 fundamentalnych składników chińskiej medycyny ziołowej. Prowadzone w Chinach badania wykazały również skuteczność surowca w chorobie wrzodowej. W ciągu kilku dni rzewień pomógł 90 procentom z 312 osób z krwawiącymi wrzodami.

Substancjami aktywnymi rzewienia są antranoidy (2-12%) w tym: chryzofanol, emodyna, aloe-emodyna, fiscjon i reina. Antranoidy określane też emodynami występują w postaci wolnej lub glikozydowej. Dość łatwo ulegają przemianom oksydacyjnym. Aloe-emodyna wykazuje działanie przeciwbakteryjne (Staphylococcus aureus, Helicobacter pylori) oraz przeciwgrzybiczne. Poza tym wykryto garbniki (5-10%) i flawonoidy (ok. 3%). Antranoidy występujące w rzewieniu to w większości antrazwiązki monomeryczne. Mogą one powstawać w jelitach z antrachinonów na skutek działania flory bakteryjnej (redukcja) lub z odpowiednich glikozydów przez hydrolizę. Antrachinony od dawna znane są jako środki czynne farmakologicznie, łagodnie (laxantia) lub silnie (purganita) przeczyszczające. Rodzaj działania zależy od obecności grup hydroksylowych w pozycji C-1 i C-8 oraz podstawnika w pozycji C-3. Wpływ na działanie przeczyszczające ma też liczba cząsteczek cukrów w glikozydzie (im jest ich więcej, tym silniejszy będzie efekt przeczyszczający). Mechanizm działania przeczyszczającego polega na hamowaniu w jelicie grubym transportu jonów Na+ i wody ze światła jelita do krwi. Ponadto mogą one indukować napływ wody z krwi do jelita, co powoduje ułatwienie wypróżniania. Nie jest zalecane dłuższe stosowanie leków zawierających antranoidy, gdyż mogą spowodować stany zapalne jelita, czy podrażnienie nerek.

Wiele osób zapewne kojarzy rabarbar z różowatymi lub zielonawymi kompocikami pitymi u babci lub w przedszkolu. Rzewień ogrodowy służył właśnie do przyrządzania pysznych i gaszących pragnienie napojów. Ponadto wykazywał wielokierunkowe działanie. Kolorystyka i smak kompotu przypominają mi nieco amazońskie Cacari (Myrciaria dubia), choć mimo wszystko są to bardzo luźne powiązania. Rabarbar dawkować jednak należy ostrożnie. Wszystko ze względu na silnie działającą estrogennie rapontycynę, czyli 3-0-I3-glukozyd rapontygeniny. Dzięki temu wyciągi z rabarbaru mogą być przyjmowane przez kobiety z niedoborem estrogenów lub nadmiarem androgenów, kobiety przekwitające w okresie klimakterium, dziewczęta cierpiące na trądzik, a także mężczyźni z przerostem gruczołu krokowego. Znak ostrzegawczy tyczy się chłopców w okresie dojrzewania lub mężczyzn o niskim poziomie testosteronu, u których przy nadmiernym przyjmowaniu rabarbaru męskie hormony mogą ulec redukcji, co prowadzi do nasilenia żeńskich cech płciowych. W historii medycyny podobne właściwości wykazuje  podgatunek kapusty warzywnej Brassica oreacea, zwana brukselką.

Rapontycyna jest glikozydową formą stylbenu - związku organicznego z grupy wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych o strukturze difenyloetylenu. Przeważnie występują w drewnie np. sosny (Pinus sylvestris - Pinaceae) i korzeniach. Wykazują działanie fungistatyczne, czasem estrogenne. W lecznictwie używa się głównie gatunków należących do sectio palmatum, czyli głównie rabarbar dłoniasty (Rheum palmatum) i rzewień lekarski (Rheum officinale). Gatunki te nie zawierają rapontycyny i mają wcinane liście. Farmakopealne gatunki rzewienia pochodzą z gór zachodnich Chin, położonych między pustynią Gobi a rzeką Jang-tse-kiang. W chińskiej medycynie ludowej używane były już w III wieku p.n.e. Surowcem farmakopealnym jest Rheum sp. sectio palmatum o oznaczonej zawartości antrazwiązków. Farmakopea Polska IV wymaga powyżej 3% antrazwiązków w surowcu. Działanie przeczyszczające antrazwiązków występuje po 8 h. Surowiec stosowany jest w postaci różnych leków galenowych i preparatów jako laxans. Do częściej używanych przetworów galenowych rzewienia należą Tinctura Rhei spirituosa i aquosa (nalewka na spirytusie i wyciąg wodny), Extractum Rhei siccum oraz preparaty złożone: Pulvis Magnesiae cum Rheo, syrop Rhelax.

Ze względu na silne właściwości przeczyszczające rabarbaru, leki na nim oparte powinno się stosować ostrożnie. Jeśli podczas przyjmowania rzewienia wystąpi nasilająca się biegunka lepiej zmniejszyć dawkę leku lub całkowicie go odstawić.

piśmiennictwo: Stanisław Kohlmunzer "Farmakognozja", dr Henryk Różański "Medycyna dawna i współczesna", dr James Duke "Zielona Apteka"   

Imbir lekarski - Zingiber officinale na chorobę lokomocyjną

Syntetyczne leki w porównaniu do ziołowych działają silniej i z reguły szybciej. Jednak często są zbyt mocne i mogą wywołać szereg skutków ubocznych. Oczywiście leki ziołowe również mogą je wywołać, ale dzieje się to znacznie rzadziej, a także naturalne substancje czynne są zawsze lepiej witane w organizmie człowieka niż sztuczne stymulanty określonych funkcji biologicznych w ciele. Przykładowo chemioterapeutyki w postaci antybiotyków działają na organizm wstrząsowo. Można to porównać do defiblyracji elektrycznej - ciało może po niej powrócić do zdatnej lub pierwotnej kondycji, ale jakimś kosztem. Terapie antybiotykowe często kosztują nas osłabienie immunologiczne, przez co później częściej możemy złapać wirusa i jeśli znowu zastosujemy chemioterapeutyki, to możemy znaleźć się w zdrowotnych tarapatach. Wielu skutków ubocznych przy stosowaniu syntetyków możnaby uniknąć wykorzystując lek ziołowy, który jest równie skuteczny lub nawet bardziej.

 

Imbir lekarski (Zingiber officinale)

Imbirowate (Zingiberaceae)

surowiec: kłącze imbiru (Rhizoma Zingiberis)

Imbir lekarski jest byliną dorastającą do 1,3 m wysokości, o długich, lancetowatych liściach. W kłosokształtnym kwiatostanie zebrane są kwiaty przypominające kwiaty orchidei, początkowo zielone, a następnie nabierające barwy purpurowej. Kłącze jest szaro i brązowawo zabarwione, o szorstkiej powierzchni i widocznych poprzecznych bruzdach. Roślina rozmnaża się wyłącznie wegetatywnie.

Surowcem wykorzystywanym w lecznictwie jest kłącze imbiru (Rhizoma Zingiberis), które uprawiane jest w krajach tropikalnych m.in. Jamajka, Chiny, Indie. Endemicznie pochodzi najprawdopodobniej z Malezji. Kłącze zbiera się z roślin posadzonych 9-12 miesięcy wcześniej. Należy być uważnym i skrupulatnym, gdyż kłącze jest kruche i łamliwe. Po umyciu i obgotowaniu obiera się je ze skóry i suszy przez około 7-8 dni.

Zawiera 2,5-3 % olejku eterycznego. Objęty jest m.in. Ph. Helv., która wymaga co najmniej 1,7 %. Olejek składa się głównie z seskwiterpenów o ostrym aromatycznym zapachu, m.in. z (-)zingiberenu. Poza tym skład jakościowy jest zmienny i zależy od pochodzenia i uprawy surowca.

Wśród nielotnych składników surowca istotną rolę substancji czynnych odgrywają fenyloalkalony: gingerole i zbliżone budową shogaole. Wywierają one silne działanie przeciwwymiotne, stąd zastosowanie sproszkowanego kłącza (w dawce ok. 2,0 g) w chorobie lokomocyjnej. W ostatnim czasie stwierdzono też inne biologiczne aktywności surowca, m.in. zmniejszające stężenie cholesterolu - przez inhibicję biosyntezy, przeciwwirusowe i przeciwwrzodowe. Ponadto gingerol i shoagol mają działanie przeciwgorączkowe i znieczulające. Wyciąg wodny z imbiru zmniejsza stężenie we krwi fosfolipidów i kwasów tłuszczowych. Poza tym kłącze zawiera też żywicę obfitującą w fenole, skrobię, aminokwasy, kwasy tłuszczowe, takie jak kwas oleinowy oraz enzym zingibainę.

Zatem osoby cierpiące z powodu choroby lokomocyjnej mogą z powodzeniem używać imbiru, aby spokojnie przeżyć podróż. W badaniach wykazano, że imbir przewyższa w działaniu dimenhydrynat (Aviomarin), który przytępia, spowalnia reakcje i potęguje zmęczenie. Można zaopatrzyć się w kapsułki ze sproszkowanym kłączem i przyjąć 1-2 sztuki na 30 minut przed podróżą.

Imbir ma również długą tradycję w leczeniu zaburzeń czynnościowych układu pokarmowego. Zaleca się go w niestrawności i zaburzeniach trawienia (0,5-1,5 g kłącza dziennie lub 60-100 kropli nalewki w szklance wody dziennie). Wspomagająco imbir stosować można w chorobach reumatycznych zarówno doustnie, jak i zewnętrznie w postaci maści. Istnieje również egipski przepis na lek przeciwko łupieżowi i łojotokowi: bierzemy jedną lub dwie łyżeczki soku z imbiru (wyciśniętego z dwóch startych korzeni) i mieszamy z trzema łyżkami stołowymi oleju sezamowego i połową łyżeczki soku z cytryny. Wcieramy miksturę w skórę głowy trzy razy w tygodniu.

Kłącze imbiru w zalecanych dawkach nie powoduje skutków ubocznych, ale jego przedawkowanie może zaowocować skurczami żołądka i zahamowaniem jego pracy. Nie należy go stosować w wymiotach ciężarnych i zachować ostrożność przy kamicy żółciowej.

piśmiennictwo: James Duke "Zielona apteka", Stanisław Kohlmunzer "Farmakognozja"

Liść Lulka czarnego (Hyoscyamus niger)

Lulek czarny (Hyoscyamus niger)

Psiankowate (Solanaceae)

surowiec: liść lulka czarnego (Folium Hyoscyami)

Jest to roślina jednoroczna lub dwuletnia z rodziny Psiankowatych. Występuje w Europie i Azji. W Polsce występuje dość często, rośnie z reguły na niżu, w pobliżu zabudowań, na rumowisku i ogrodach. Łodyga wysoka do 80 cm, gruczołowato owłosiona. Liście w zarysie jajowate, zatokowopierzastowrębne lub sieczne, u dołu ogonkowe, górne bezogonkowe. Kwiaty wyrastają w kątach liści, promieniste, górne, zebrane w szczytowy kwiatostan. Korona białawożółta, w centrum fioletowa z żyłkami. Kwitnie od czerwca do sierpnia.

W lecznictwie wykorzystuje się liście, których przyziemne i łodygowe jednostki zbierane są w okresie kwitnienia. Suszy się możliwie szybko w temperaturach 50-60 stopni Celsjusza, aby uniknąć zmiany ich barwy. Surowiec zawiera alkaloidy tropanowe - łącznie 0,02-0,08 %, czyli znacznie mniej niż pokrewne alkaloidowe surowce z Solanaceae. Najważniejszymi z alkaloidów są hioscyjamina i skopolamina, której zawartość sięga niekiedy do 30 % zespołu alkaloidów. Innymi składnikami są m.in flawonoidy, ale mają one mniejsze znaczenie.

Alkaloidy tropanowe stanowią pochodne tropanu, który stanowi produkt kondensacji pierścienia pirolidyny i piperydyny. 3-Hydroksypochodna tropanu - tropan-3-ol, czyli tropina, stanowi rdzeń budowy licznych estrowych alkaloidów tej grupy. Tropina występuje w dwóch odmianach izomerycznych: tropan-3alfa-ol i tropan-3beta-ol. W Psiankowatych występują niemal wyłącznie estry tropiny, w gatunku Erythroxylon coca (Erythoxylaceae) zaś, pochodne tropanu-3beta-ol. 

Hioscyjamina jest alkaloidem występującym w kilku gatunkach Solanaceae. Jest estrem tropiny i kwasu tropowego. Ze względu na asymetryczny atom węgla w cząsteczce kwasu tropowego może występować jako L- lub D-hioscyjamina. W Psiankowatych występuje pierwotnie jako lewoskrętna L-hioscyjamina. Racemiczną odmianą hioscyjaminy jest atropina, która powstaje w wyniku racemizacji hioscyjaminy, czyli jest (±)-hioscyjaminą. Powstaje zwykle przy suszeniu surowców. Atropina jest lekiem porażającym układ przywspółczulny. Blokuje receptory cholinergiczne N i M - jest antagonistą acetylocholiny. Działanie atropiny jest wielokierunkowe. Przede wszystkim hamuje wydzielanie potu, śluzu, soku żołądkowego, rozszerza źrenicę oka. Porażając zakończenia nerwu błędnego powoduje przyśpieszenie czynności serca, zmniejszenie tonusu mięśni gładkich jelit, pęcherzyka żółciowego, pęcherza moczowego. W większych dawkach pobudza ośrodkowy układ nerwowy, co prowadzi nawet do wywołania halucynacji.

Skopolamina ma epoksydowy mostek tlenowy w pierścieniu tropanu, odnośna zasada zwana jest skopiną. Powstaje z hioscyjaminy za pośrednictwem specyficznego systemu enzymów. Skopolamina jest parasympatykolitykiem tj. poraża zakończenia nerwów przywspółczulnych.  W odróżnieniu od atropiny działa depresyjnie na czynności autonomiczne i psychomotoryczne mózgu. Poza tym ma działanie podobne do atropiny. Stosowana jest w postaci bromowodorku Scopolaminum hydrobromicum pozajelitowo w psychozach, chorobie Parkinsona, czy chorobie lokomocyjnej. Wraz z hioscyjaminą wywołują rozkurcz mięśni gładkich narządów wewnętrznych, hamują wydzielanie śliny, śluzu, potu i soku żołądkowego, a także rozszerzają źrenice oka. L-hioscyjamina pobudza niektóre ośrodki mózgowe, a skopolamina poraża je.

Surowiec objęty jest farmakopeą niemiecką DAB 10 i szajcarską Ph. Helv. VII. Wyciąg olejowy z liści lulka  (Oleum Hyoscyami) poraża nerwy czuciowe w skórze i działa przeciwbólowo. Zewnętrznie służy do wcierań w bólach stawowych i mięśniowych na tle gośćcowym i nerwobólach.

Lulek czarny wraz z innymi alkaloidowymi gatunkami magicznych roślin był składnikiem mikstur sławnych głównie w średniowiecznej Europie. Gatunek europejski był długo ceniony jako środek przeciwbólowy, nasenny i uspokajający. Wiedźmy dodawały go do tzw. "maści czarownic", która po wtarciu np. w pachwinę wywoływała uczucie latania i silnych fantazji seksualnych.

Hyoscyamus muticus - uprawiany w Egipcie zawiera aż 0,5-1,4 % hioscyjaminy i może być dobrym źródłem do jej otrzymywania. Z kolei Scopolia carniolica - lulecznica kraińska to wieloletnia bylina rosnąca w Polsce rzadko na Podkarpaciu i w Bieszczadach. Liście ma nieowsłosione. Korzenie zawierają 0,3-0,5 % alkaloidów tropanowych - głównie hioscyjaminę, atropinę, skopolaminę oraz hydroksykumarynę - skopoletynę. Skład podobny jest do korzeni pokrzyku (Radix Belladonnae). 

piśmiennictwo: Stanisław Kohlmuzner "Farmakognozja", Aleksander Ożarowski, Wacław Jaroniewski "Rośliny lecznicze".

O farmakognozji słów kilka

To nie jest w zasadzie blog, a raczej wirtualny notatnik, do którego będę wrzucał z reguły krótkie notki o substancjach czynnych zawartych w surowcach roślinnych i ich zastosowaniu oraz ogólnie o skomplikowanej biochemii natury. Farmakognozja jest nauką zajmującą się wszechstronnym badaniem surowców pochodzenia roślinnego i częściowo zwierzęcego. Jej nazwa utworzona została z dwóch greckich słów: pharmakon (lek) i gnosis (wiedza) lub gingosco (poznaję). Dawniej nauka ta obejmowała lecznicze surowce mineralne, roślinne i zwierzęce, ale z biegiem czasu zawęziła zakres badań głównie do surowców roślinnych i niewielu zwierzęcych. Surowce mineralne natomiast znalazły się pod lupą innej specjalistycznej gałęzi wiedzy - chemii stosowanej m.in. chemii farmaceutycznej. Blog ten służyć ma jako szybkie źródło informacji. Kiedy studiuje ziołolecznictwo, rozmawiam z kimś o farmakognozji do głowy zawsze dociera coś nowego, gdyż jest to nauka niezwykle szeroka, obejmująca olbrzymie połacie wiedzy. Wówczas zapisuje sobie ciekawe informacje w podręcznym zeszycie. Pomyślałem, że wygodnie będzie stworzyć sobie jego wirtualny odpowiednik.

Obecnie pracuję nad zestawieniem i opisaniem Mieszanek Ziołowych Botanicznej Galaktyki, analizą Muchomora czerwonego (Amanita muscaria), Ostrokrzewu paragwajskiuego (Illex paraguariensis), opisaniem najbardziej pospolitych ziół występujących na Mazurach, a także przygotowaniem biochemicznych profilów ważniejszych substancji czynnych zawartych w roślinach. Poza tym chciałbym wreszcie skończyć obszerną pracę o Ayahuasce. Dzieje się tyle, że niestety brak czasu jest głównym czynnikiem, dla którego wiele z moich planów opóźnia się.

Dzisiaj farmakognozja stale poszerza swój naukowy dorobek o nowe odkrycia, które pozwalają nam lepiej zrozumieć i wykorzystać czynne składniki roślin, również tych tropikalnych. Fitochemia roślin jest skomplikowana i obszerna, stąd potrzeba dostarczania wciąż nowych danych o morfologii i anatomii roślin, a także biogenezie, właściwowaściach fizykochemicznych, farmakologicznych i biologicznych naturalnych składników chemicznych. Ziołowe leki podlegają niemal tym samym standardom, jak ich syntetyczne odpowiedniki więc należy stosować je ostrożnie, bo każdy lek może wywoływać skutki uboczne. Niektóre zioła mają w swym składzie antywitaminy np. Skrzyp polny (Equisetum arvense) zawiera antywitaminę B1 i przy jej dłuższym używaniu wewnętrznym, należy robić sobie kilkudniowe przerwy, dzienne porcje leku zmniejszać, gdyż w organizmie mógłby wystąpić niedobór witaminy B1.